Onveilig gevoel, niet persé onveilig

Dat een onveilig gevoel, niet persé onveilig hoeft te zijn is waar dit artikel over gaat. Waarschijnlijk kennen we allemaal zo nu en dan een onveilig gevoel. En wanneer we een onveilig gevoel hebben, dan heeft dat een bepaald effect op ons. Wat echter belangrijk kan zijn om ons te realiseren: “niet ieder onveilig gevoel betreft werkelijke onveiligheid”. Het verwarrende echter van een onveilig gevoel is dat het meestal als ‘waarheid’ wordt ervaren en het kan leiden tot ‘automatisch’ gedrag. Hierover tref je in het onderstaande een nadere verkenning aan.

 

Veilig

Wat is het leven toch heerlijk als we het als veilig ervaren, herken je dat? Je voelt je ontspannen en vrij om helemaal jezelf te zijn, zonder dat je moet oppassen voor iets dat je als ‘gevaar’ zou kunnen benoemen. Veiligheid en vrijheid hebben veel met elkaar van doen, zowel op micro niveau (onszelf) als op macro niveau (land en wereld). In dit artikel wordt het micro niveau verkend.

Onveilig

Zo fijn als het is om ons veilig te voelen, zo naar kan het zijn om ons onveilig te voelen. Onveiligheid en onvrijheid horen bij elkaar. Meestal ervaren we spanning in ons lichaam wanneer we een situatie als onveilig bestempelen, met spanning in ons lichaam ervaren we vaak ook minder ruimte om ons vrij te bewegen en onszelf te zijn. Er is ‘gevaar’ en we moeten alert zijn, het is ofwel tijd om te vechten, ofwel te vluchten, of niets te kunnen.

Gevaar (werkelijk)

Wat gevaar is, is soms lastig uit te leggen. We kennen ‘werkelijk-gevaar’, zoals: een wapen op je gericht, een ongeval, een bedreiging, fysiek geweld, of een bedreigende situatie. Bij werkelijk gevaar wordt, kort gesteld, ons leven of van anderen bedreigd. Gelukkig komt ‘werkelijk-gevaar’ bij de gemiddelde Nederlander niet zo vaak voor.

Gevaar (geen-werkelijk)

Er is ook een ander soort gevaar, dat hetzelfde kan aanvoelen maar het is ‘geen-werkelijk-gevaar’. Zodra iemand ons niet geeft wat wij verwachten of nodig hebben. We krijgen bijvoorbeeld: een verwijt, negatief oordeel, dreiging met een sanctie, onvriendelijkheid, niet tegemoetkomen in onze behoefte, enzovoort. Dit ervaren van ‘gevaar’ komt vrij vaak voor en is voor de één meer belastend dan voor de andere. Dit heeft veelal te maken met ieders persoonlijke historie.

Historie

Onze persoonlijke historie blijkt behoorlijk bepalend hoe wij omgaan met ‘onwerkelijk-gevaar’. Zodra iets uit onze historie wordt aangeraakt in het dagelijkse leven, wordt het oude onveilige gevoel ‘getriggerd’. Deze trigger zorgt ervoor dat we reageren -zichtbaar of onzichtbaar- zoals we vroeger reageerden, meestal figuurlijk; we gaan op slot, we verdedigen ons met verve, of we lopen weg. Je kunt deze reacties als een -inmiddels onnodig- overlevings-mechanisme benoemen.

Voorbeeld

Een negatieve beoordeling van een manager, kan raken aan een regelmatig gehoord negatief oordeel van je ouders. Dat voelt voor een kind als onveilig, hoe kan je ouder je veroordelen! Vroeger had je geen ander verweer dan: je geschokt af te sluiten, weg te rennen naar je kamer, of te schreeuwen dat het niet waar is. Dit gedrag echter kan zich in de actuele situatie wederom herhalen, hij lijkt qua uitingsvorm misschien volwassener, maar voelt nog net zo onveilig en naar.

Oud zeer

In de therapievorm die ik bied heet dit ‘oud zeer’, of onze innerlijke wond. In het Boeddhisme wordt wel gesproken over ‘the second arrow’; er is sprake van een wond en er wordt nog een keer een pijl in geschoten. We hoeven waarschijnlijk niet lang na te denken over de pijn die dit oplevert. Het is van belang om zorg te dragen voor onze oude wonden, zodat deze de bescherming en zorg krijgen die ze verdienen, zoals begrip en een praktisch en passend verweer. Dankzij deze zorg ontstaat geleidelijk meer keuzeruimte in lastige situaties. Hierdoor worden situaties minder snel als onveilig ervaren en hoeven we minder snel in een oude overleving stand te schieten.

Karel van Nimwegen is werkzaam als Psychosociaal therapeut (Gestalt, Somatic Experiencing) en Coach bij hartsupport.nl en loopbaansupport.nl. De artikelen, blogs brengen veelal een beperkte doch zinvol geachte en of uitdagende toelichting van bepaalde psychosociale onderwerpen onder de aandacht, waarbij therapie en/of coaching perspectief kan bieden. Feedback is welkom.

Keywords: veilig, onveilig, oud zeer, geraakt, innerlijk, onwerkelijk, gevaar, vrijheid