Grensbesef

Grenzen spelen een essentiële rol in ons leven, zowel voor onszelf als naar anderen toe. Bewustzijn van onze grenzen biedt ons namelijk helderheid en duidelijkheid waar wij voor staan en hoe wij invulling geven aan ons leven. In onze dagelijkse omgang met onszelf en met anderen is bewustzijn van onze grens min of meer ons anker. Best wel belangrijk. In de navolgende verkenning wordt hier dan ook in het kort op ingegaan.

Grens

Natuurlijk weten we wat een grens is, het is echter ook een enigszins abstract begrip. Voor deze verkenning wordt hieronder daarom het volgende verstaan:
”Ons bewuste en intrinsieke besef van wat wij o.a.: willen, vinden, nodig hebben, verwachten, menen en/of doen. Waar wij in een redelijke mate van flexibiliteit mee om kunnen gaan om een aangenaam leven mogelijk te maken.”

Bewust en intrinsiek

Om te leven is het belangrijk dat wij ergens voor staan. Ergens voor staan is dan een combinatie van weten wat je wil en niet wil, wat je kan en wat niet, wat je nodig hebt en wat niet, wat je ergens van vind, wat je van jezelf, de ander of situatie verwacht of juist niet en wat je mening is, je visie, waarden en normen, enzovoort. Vervolgens ga je daar ook iets mee doen, terwijl je bewust bent van je grens. Wat natuurlijk prettig en soms minder prettig kan gaan dan je had gewild.

Flexibel

Onze grenzen kunnen dus helder en duidelijk zijn, doch zijn geen dikke ondoordringbare muren. Zou dat wel zo zijn dan kan dat in onze sociale omgang nog wel eens een belemmering zijn. Dat wil niet zeggen dat wij onze grenzen zouden moeten opgeven. Van belang is dat wij ze kunnen benoemen en op onze grenzen kunnen reflecteren, zodat wanneer dat nodig blijkt, dat wij deze kunnen laten meebewegen. Een rigide grens blijkt namelijk nog wel eens gebaseerd op een oude ervaring waardoor deze inmiddels achterhaald blijkt. Enige mate van flexibiliteit is nodig om in nieuwe situaties met voldoende stevigheid onze grens weer te kunnen innemen.

Stellen, bewaken

Bewustzijn is de basis van onze grenzen, doch het is belangrijk om deze ook in contact te brengen, zodat we duidelijk en expliciet naar anderen zijn. Je zou dit in contact brengen van een grens als ‘grens stellen’ kunnen zien. In sommige situaties is het daarnaast van belang om onze grenzen te bewaken, zeker in een omgeving die de neiging heeft om onze grenzen te overschrijden. Dit bewaken van onze grenzen zal de ene keer wat steviger zijn dan de andere keer, maar het is van belang om te weten in welke situaties ‘stelligheid van onze bewaking’ nodig is. Denk hierbij bijvoorbeeld aan situaties of personen die de neiging hebben om ons iets op te leggen.

Geen grens

Linker cirkel, grijze tekst: In nieuwe en/of heftige situaties kunnen we soms overweldigd zijn, waardoor ons grensbesef kan ontbreken of we dat nog niet op orde hebben. Daarnaast kan het zijn dat ons grensbesef regelmatig afwezig is, hiervoor kunnen verschillende redenen zijn. Een effect hiervan is echter dat wij dingen kunnen doen die wij eigenlijk niet willen maar toch doen. Een ander effect kan zijn dat wij ons onuitputtelijk wegcijferen en/of dat anderen ons -als zij dat willen- kunnen gebruiken. Dit is iets dat vermoedelijk niemand wil, maar dat je soms wel degelijk kan overkomen.

Overschrijden

Het overschrijden van een grens heeft 2 kanten, de kant van degene wiens grens wordt overschreden en degene die deze overschrijdt. Er vanuit gaande dat grensoverschrijding in ons gewone sociale leven veelal niet opzettelijk zal gebeuren, verdient dit wel degelijk aandacht. Want degene die onze grens soms overschrijdt wordt hier redelijkerwijs op aangesproken; ‘dit is wat ik niet wil’. Zodra we dat niet doen én gaan we daar een volgende keer evenmin op in ‘dan is het hek van de dam’. Of te wel een deel van onze eigenheid of eigen ruimte, wordt dan door een ander of een situatie ingenomen, terwijl wij dat in feite (natuurlijk) niet willen.

Afstemmen

Onze grenzen spelen een belangrijke rol in ons contact met anderen, situaties én in contact met onszelf. Dit proces is een proces van afstemming, bij voorkeur eerst met onszelf en vervolgens met de ander of de situatie. Afstemming -hoewel een proces- vindt veelal onbewust en razendsnel plaats; er is sprake van een ‘inschatting’ en we stemmen ons gedrag daarop af. Omdat het wederzijds is én iedere ontmoeting of situatie weer anders is, is afstemming ook steeds een uitdaging. Uitdaging in de zin van dat dit prettig opwindend kan worden ervaren dan wel bedreigend; hoe zal het zijn, wat kom ik daar tegen, wat doet de ander vs. weet ik dan hoe ik daarmee kan en wil omgaan. Het mag duidelijk zijn dat we hier niet altijd meteen of een duidelijk antwoord op hebben, wat natuurlijk ook een prima reactie is. Ons leven biedt ons de kansen van een continu proces van leren en ontwikkelen; ‘vallen en weer opstaan’.

Oorzaken beperkt grensbesef

Dat grensbesef een belangrijk rol speelt in ons leven, maken we in ons dagelijks leven steeds weer mee. Wat wil ik nu, hoe is het nu met mij, wat voel ik, wat heb ik nodig, wat kan ik, wat ga ik doen, enzovoort! Een dergelijke riedel van vragen of checks spelen vrijwel constant op de achtergrond een rol. Dat wij deze ‘riedel van vragen’ soms of regelmatig niet weten te beantwoorden, heeft zoal zijn redenen. Soms kan blijken dat wij geneigd zijn om onze waarneming van onszelf in bepaalde situaties en of met anderen te negeren. Waardoor deze relevante vragen en de onderliggende behoefte onvoldoende duidelijk in ons naar boven kunnen komen. Onze opvoeding speelt hierbij een rol, evenals ervaringen waarbij onze grenzen in meer of mindere mate zijn overschreden. Denk hierbij aan gemis van een empathische opvoeder, opvoeders met psychische problemen en/of psychisch, fysiek misbruik.

Keuze

Ons grensbesef is tevens van belang voor onze keuzeruimte. Het voorgaande evaluerend is een simpel “JA” of “NEE” antwoord op een vraag of situatie, een gevolg van onze duidelijkheid van ons eigen grensbesef. Iets doen terwijl je het niet wil, of iets niet doen terwijl je het wel wil, of (nog) niet weten wat je wel of niet wil, zijn een aantal opties van onze keuzeruimte. Wanneer wij ons vrij voelen om te kiezen, doordat wij trouw kunnen zijn aan onszelf en dus ook onze grenzen, zal er meer ruimte voor levensplezier zijn.

Graag wens ik ons allen voldoende grensbesef toe met een positieve intentie naar verbinding.

Karel van Nimwegen is werkzaam als Psychosociaal therapeut (Gestalt, Somatic Experiencing) en Coach bij hartsupport.nl en loopbaansupport.nl. De artikelen, blogs brengen veelal een beperkte doch zinvol geachte en of uitdagende toelichting van bepaalde psychosociale onderwerpen onder de aandacht, waarbij therapie en/of coaching perspectief kan bieden. Feedback is welkom.

keywords: grenzen kennen, grenzen bewaken, grens stellen, begrenzen, vrijheid, keuzeruimte